Situering
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het gewest met de jongste bevolking, het meest uitgesproken in de armere wijken in en rond de kanaalzone. Uit onderzoek (Van der Eecken en Bradt, 2019) blijkt dat een divers aanbod van georganiseerde en ongeorganiseerde vrijetijdsactiviteiten voor jongeren, een diversiteit aan leermogelijkheden biedt, van sociale vaardigheden tot kansen om initiatief te nemen of dingen te ontdekken buiten de routines van het volwassen leven. Vanuit deze optiek onderzocht BRIO de manier waarop Brusselse jongeren hun vrijetijd doorbrengen, wat ze van het aanbod vinden, hoe actief ze zijn in het georganiseerde verenigingsleven en in welke mate ze aan het beleid participeren (zie Kavadias, Hemmerichts & Schrauwen, 2019). Binnen het kader van dat onderzoek vulden 406 jongeren de Nederlandstalige online vragenlijst in; hun gemiddelde leeftijd was 21 jaar, 40% van deze jongeren had een ouder die in het buitenland geboren was en 20% kwam uit een gezin met een lagere socio-economische status. Dit zijn de algemene bevindingen.
Vrijetijdsbesteding
We merken dat informele en niet-georganiseerde manieren om de vrije tijd door te brengen, zoals met vrienden thuis of in de publieke ruimte afspreken, de voorkeur krijgen op het georganiseerde aanbod. Het populairst zijn het gebruik van sociale media, muziek beluisteren en online series bekijken. Het jeugdwerk met jeugdhuizen, jeugdbewegingen en jongerenwerkingen komt onderaan in de lijst te staan. Naast het jeugdwerk zien we dat ook het formele actieve aanbod van workshops en cursussen, religieuze activiteiten en het zich inzetten voor sociale doelen slechts een matig succes hebben bij deze Brusselse jongeren. Ook sporten buiten clubverband heeft beduidend meer succes dan sporten in clubverband. Als men lid is van een vereniging krijgen de sportverenigingen de voorkeur (21%) naast een actieve deelname aan een jeugdvereniging (15%).
Voor jongeren is de aanwezigheid van mensen die ze goed kennen essentieel, en ze zijn dus minder geneigd aan activiteiten deel te nemen met een wisselend publiek. Hun leefwereld verruimen en nieuwe dingen ontdekken blijkt belangrijk voor een groot deel van hen, met als voorwaarde dat het aansluit bij wat vertrouwd is: vrienden, activiteiten waar ze goed in zijn, … Ze voelen zich weinig aangesproken door betalende activiteiten. Een toegangsprijs kan dus snel een cruciale drempel vormen en zo bepaalde doelgroepen uitsluiten. Ook aan de duur van de activiteiten hechten de respondenten aanzienlijk belang. Activiteiten van een halve dag of langer spreken beduidend minder aan. Verder is er eveneens een voorkeur voor activiteiten op vaste uren. Dit rijtje van geprefereerde activiteiten wordt afgesloten met de voorkeur voor activiteiten dicht bij huis. Als we dit samenvatten komt een nogal “gemakzuchtig” beeld naar voren: we zien in hoofdzaak een verlangen naar korte, kosteloze activiteiten op vaste uren dicht bij de woonplek.
Aanbod
Tabel 1 geeft een overzicht van de meest populaire locaties waar de ondervraagde jongeren in hun vrije tijd naar toe trekken.
Tabel 1. Locaties jongeren vrije tijd in Brussel
Qua locaties springen vooral het gemeenschapscentrum ‘De Markten’ en het theater voor jong publiek ‘Bronks’ eruit, beide in het centrum van Brussel. Verder zijn de gemeenschapscentra en de grote Nederlandstalige culturele spelers relatief gekend zijn bij de jongeren. Men wipt er af en toe binnen, maar geen enkele springt er uit als aantrekkelijk voor de jongeren.
De voorzieningen waarvan de respondenten overwegend aangeven dat ze voldoende aanwezig zijn in Brussel zijn de mogelijkheden tot winkelen en shoppen, om naar de film of het theater te gaan of om een museum te bezoeken, plekken om met vrienden op de straat of op pleinen af te spreken, om op café af te zakken, om een muziekfestival of een concert bij te wonen, of om naar een fuif, een dancing of een feestje te gaan. Het merendeel van de voorzieningen waarvan de jongeren aangeven dat ze voldoende aanwezig zijn, zijn niet specifiek voor hen uitgebouwd. Brussel als grootstad heeft een uitgebreid toeristisch, commercieel en recreatief aanbod dat ook heel wat mogelijkheden biedt voor jongeren. Het valt op dat de voorzieningen die zich specifiek naar jongeren richten op beduidend minder aandacht kunnen rekenen.
Vragen
Er is bij de jongeren toch wel expliciet een vraag naar meer aanbod. Ze zijn vooral vragende partij naar meer locaties en mogelijkheden voor ongeorganiseerde vrijetijdsbesteding met vrienden. Dat neemt niet weg dat jongeren ook openstaan voor georganiseerde activiteiten en een breder aanbod wensen, niet enkel in het Nederlands maar ook tweetalig. Hierbij is er wel nood aan het meer stimuleren van de initiatieven en een betere informatiedoorstroming in het algemeen, maar ook de prijs vormt een struikelblok.
Een minderheid van de bevraagde jongeren hebben ervaring met inspraak in het Brusselse jeugdbeleid, maar de vraag is er wel. Jongeren willen vooral meer inspraak, betere communicatie met de politiek en meer en correctere informatie. Hierbij denken ze bijvoorbeeld aan: een (verkozen) jeugdraad, vervroegd stemrecht, een participatiemonitor en het gebruik van sociale media of scholen om de jongeren te bereiken.
Besluit
De vrije tijd brengen de respondenten in dit onderzoek hoofdzakelijk op een informele manier door met vrienden. Alhoewel deelname aan georganiseerde activiteiten slechts een beperkte plaats inneemt, blijven ze essentieel en is er ruimte voor uitbreiding ervan. Het belang ervan wordt onderstreept door het feit dat de participatie aan deze activiteiten een positieve houding ten aanzien van de stad versterken. Cultuur in het algemeen, en vrijetijdsbeoefening in het bijzonder, vervullen onmiskenbaar een belangrijke functie in een diverse samenleving als de Brusselse. Participatie hieraan speelt een maatschappelijke sleutelrol. Ander onderzoek bevestigde eveneens het belang van participatie aan het verenigingsleven dat de sociale cohesie van een gemeenschap of een stad versterkt (Elchardus, Huyse & Hooghe, 2000). Maatschappelijk betrokken jongeren onderschrijven in sterkere mate de waarden van onze democratische samenleving (Kavadias, 2004).
Literatuur
Elchardus, M., Huyse, L., & Hooghe, M. (Eds.). (2000). Tussen burger en overheid. Een sociologische, politiek-wetenschappelijke en juridisch-wetenschappelijke studie van het middenveld en de democratische politieke structuur. Brussel/Leuven: Vrije Universiteit Brussel / Katholieke Universiteit Leuven / DWTC.
Kavadias, D. (2004). De school als politieke leeromgeving: de (beperkte) invloed van het secundair onderwijs op politiek relevante houdingen van jongeren in Vlaanderen. Vrije Universiteit Brussel, Brussel.
Kavadias D., Schrauwen R. & Hemmerechts K. (2019). “Brusselse jongeren en hun vrijetijdsbesteding”, BRIO Working Paper 3.
Van der Eecken, A, Bradt, L. (2019) “De betekenis die jongeren geven aan hun vrijetijdsactiviteiten” in Bradt, L., Pleysier, S., Put, J., Siongers, J., Spruyt, B. Jongeren in cijfers en letters. 229-250.