Source
Documentatiecentrum Vlaamse Rand, Rand-abc-fiche, 2011
Organisation
Documentatiecentrum Vlaamse Rand
Year
2011
Language
NL
Inleiding
Wonen in de Vlaamse Rand is duur: huizen kosten gemiddeld 35% meer dan in de rest van Vlaanderen, bouwgrond kost 47% meer[1]. De Rand wordt te duur voor zijn oorspronkelijke bevolking die noodgedwongen moet uitwijken. Inwijkelingen uit Brussel en het buitenland nemen hun plaats in. Dit proces van verdringing bestaat al ettelijke decennia, maar neemt de laatste jaren toe. Het gaat om sociale verdringing, maar ook om culturele verschuivingen: de uitwijkelingen zijn hoofdzakelijk Nederlandstalig, de inwijkelingen Frans- en anderstalig.
Om dit proces van verdringing enigszins te compenseren, namen verschillende overheden maatregelen. Maar deze hebben slechts invloed op een beperkt deel van de woningmarkt. Inwijkelingen, ook anderstaligen, kunnen dus nog steeds een woning kopen of huren in de Vlaamse Rand.
Gemeentelijke toewijzingsreglementen
Lokale besturen verkopen hun eigen bouwgrond dikwijls onder voorwaarden: ze geven voorrang aan mensen die een band hebben met de gemeente. Dergelijke toewijzingsreglementen bestaan op heel veel plaatsen in de wereld, ook in Brussel en Wallonië. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde overigens in het arrest Gillow (over het kanaaleiland Guernsey) dat ‘het toekennen bij het afleveren van woonvergunningen van een zeker voorrecht voor personen die een sterke band hebben met het eiland of er een voor de gemeenschap essentiële functie vervullen’ legitiem is.
Gemeentebesturen verwachten ook soms van kopers het engagement dat ze Nederlands willen leren, dit omwille van de sociale cohesie van de nieuwe verkavelingen [2]. Ook die verwachting is legitiem: zie o.m. het Europese arrest Groener over de kennis van de Ierse taal.
Vlabinvest
Daarnaast richtte de Vlaamse Regering in 1992 Vlabinvest op, het ‘Investeringsfonds voor Grond- en Woonbeleid voor Vlaams-Brabant’. Vlabinvest bouwt, meestal in samenwerking met een sociale huisvestingsmaatschappij, huur- en koopwoningen in de brede Vlaamse Rand [3]. Koper of huurders met een klein tot middelgroot inkomen die een band hebben met het werkgebied van Vlabinvest krijgen voorang. Een adviescomité oordeelt of ze een ‘maatschappelijke, economische en/of socio-culturele binding hebben met het Vlabinvest-gebied’.
Wonen in Eigen Streek
In 2009 keurde het Vlaamse Parlement het grond- en pandendecreet goed met daarin een boek over ‘Wonen in Eigen Streek’[4]. In gemeenten met hoge bouwgrondprijzen en een dito migratiedruk [5] moet iedereen die een huis [6] of bouwgrond wil kopen in een woonuitbreidingsgebied, een reservegebied voor woonwijken of een woonaansnijdingsgebied [7], een band hebben met de gemeente of een aangrenzende gemeente [8]. Hij moet voor een provinciale commissie aantonen dat hij in de streek woont of werkt of er een andere maatschappelijke, familiale, sociale of economische band mee heeft. Die voorwaarde geldt ook als de eigenaars hun huis binnen de 20 jaar doorverkopen.
Een gemeente kan de voorwaarde via een reglement ook toepassen op hoogstens 10% van z’n bebouwbare oppervlakte.
En in het arrondissement Halle-Vilvoorde geldt de voorwaarde ook buiten woonuitbreidingsgebied, op plaatsen waar het aantal woonlagen wordt opgetrokken. Volgens het gewestplan Halle-Vilvoorde-Asse geldt er een strikte beperking van het aantal woonlagen tot 2. De bedoeling was meer dan 40 jaar geleden om de uitbreiding van Brussel een halt toe te roepen. Maar recente plannen op het vlak van ruimtelijke ordening (bv. het plan voor de afbakening van het Vlaams Strategisch Gebied rond Brussel) willen deze bouwbeperking op sommige plaatsen licht versoepelen. In dat geval zou de Vlaamse overheid dus wel een overdrachtsvoorwaarde opleggen.
De nieuwe maatregel heeft slechts invloed op een fractie van het woonaanbod. Er is in Vlaanderen ruim 230 000 ha woongebied en slechts 16 000 ha woonuitbreidingsgebied. En in woongebied kan de koper nog steeds kopen wat hij wil. Bovendien gaan de provinciale commissies geen taalkennis na: het decreet zegt namelijk niets over een taalvereiste. Toch kreeg de maatregel grote weerklank, waarschijnlijk omwille van 2 redenen. Vooreerst is dit de eerste van deze maatregelen die invloed heeft op de vrije markt. En ten tweede bevatte het decreet een onnauwkeurigheid. Om daaraan te verhelpen kwam er in 2010 een decreetswijziging.
Voetnoten
[1] VR-webartikel Wonen in de Vlaamse Rand, Greta Sienap, 2011/1
[2] Vilvoorde nam een taaltest af van kandidaat-kopers, maar werd door de Vlaamse overheid teruggefloten. Gemeenten mogen een ‘inspanningsverbintenis’ vragen, geen ‘resultaatsverbintenis’. Ze mogen eisen dat kandidaten een cursus volgen, niet dat ze slagen voor een examen.
[3] het arrondissement Halle-Vilvoorde & Bertem, Huldenberg, Kortenberg & Tervuren
[4] Aan de basis van dit boek ligt een nooit ingediend voorstel van decreet van Vlaams parlementslid Mark Demesmaeker.
[5] 68 gemeenten, vooral uit de Vlaamse Rand, de kust en de grensstreek met Nederland, die behoren tot
-de 40% Vlaamse gemeenten met de hoogste gemiddelde bouwgrondprijs per vierkante meter en
-de 25% Vlaamse gemeenten met de hoogste interne migratie-intensiteit of de 10% Vlaamse gemeenten met de hoogste externe migratie-intensiteit.
De Vlaamse Regering stelt driejaarlijks een lijst vast van de betrokken gemeenten. De meest recente lijst (2012) bevat 27 Vlaams-Brabantse gemeenten: Asse, Beersel, Bertem, Bierbeek, Boortmeerbeek, Dilbeek, Drogenbos, Grimbergen, Herent, Hoeilaart, Kortenberg, Kraainem, Leuven, Liedekerke, Linkebeek, Machelen, Meise, Oud-Heverlee, Overijse, Sint-Genesius-Rode, Sint-Pieters-Leeuw, Steenokkerzeel, Tervuren, Vilvoorde, Wemmel, Wezembeek-Oppem en Zaventem. Van 2009 tot 2012 stonden ook Affligem en Merchtem in deze lijst. Oud-Heverlee en Overijse stonden er toen niet in.
[6] huis gebouwd na 21/9/2009
[7] Een woonuitbreidingsgebied is een bepaling uit de ruimtelijke ordening in België. Het gaat niet om woonzone, maar om een soort zone die bebouwd kan worden als dat nodig is om aan de woonbehoeften van de lokale bevolking te voldoen. De gemeente moet wel eerst met een woonbehoeftenstudie aantonen dat er nood is aan bijkomende woongelegenheid in de gemeente.
[8] die ook staat in hoger vermelde lijst.
Publication type
Card
Category
Housing / Environment
Region
Vlaamse Rand