Inleiding
Jaarlijks verhuizen zo’n 13.000 mensen van Vlaanderen naar Brussel, bijna de helft van hen vanuit de Vlaamse Rand. De surveydata van het Bruxodus-onderzoek[1] laten toe te peilen naar de verhuisredenen van deze groep. Ze stellen ons eveneens in staat een vergelijking te maken met diegenen die vanuit Wallonië naar Brussel verhuizen. De cijfers in onderstaande figuren en tabellen zijn gebaseerd op een 300-tal respondenten. Deze fiche schetst een eerste algemeen beeld.
Men mag de migratie vanuit Vlaanderen niet verengen tot ‘Nederlandstaligen die geboren en getogen zijn in Vlaanderen en tijdelijk in Brussel gaan wonen’. Zo’n 75% van de verhuizers is wel degelijk geboren in Vlaanderen, maar ruim 15% komt oorspronkelijk uit Brussel en de rest, ongeveer evenredig verdeeld, uit Wallonië en het buitenland. Van diegenen die uit Wallonië verhuizen, ligt het aantal geboren en getogen Walen nog significant lager, en is een derde geboren in Brussel. Verder zijn de instromers vanuit Vlaanderen iets ouder (34,6 jaar versus 31,0 jaar) en heeft de helft van hen een bachelor of masterdiploma, waar dit voor de inwijkelingen uit Wallonië slechts voor een derde het geval is.
Verhuismotieven
Verhuisbewegingen worden in de eerste plaats gedetermineerd door een combinatie van gezins- en werkgerelateerde motivaties. Van alle inwijkelingen uit Vlaanderen haalt zo’n 65% een verandering in de familiale situatie aan (33,1% verlaat het ouderlijke huis, 26,9% gaat samenwonen met de partner, …. Terwijl 17,9% expliciet zegt dat er geen enkele familiale motivatie was om te verhuizen). Van diegenen die werkgerelateerde motivaties aanhalen zegt 42% dat ze een nieuwe of betere job gevonden hebben, 12% vermeldt het einde van de studies, terwijl 36,8% ook hier expliciet stelt dat hun verhuizing noch studie-, noch jobgerelateerd is.
Hierbij zijn er twee opvallende verschillen tussen de inwijkelingen uit Vlaanderen en deze uit Wallonië. Ten eerste geeft een significant hoger aantal verhuizers uit Wallonië aan dat ze naar Brussel trokken omwille van het feit dat ze met een studie in Brussel begonnen, een reden die bij de inwijkelingen uit Vlaanderen amper voorkomt. Ook bij diegenen die zeggen dat het stopzetten van de studie de reden tot verhuizing was, zien we hetzelfde patroon. Dat zou er op kunnen wijzen dat studenten uit Vlaanderen veel minder geneigd zijn zich effectief in Brussel in te schrijven als ze in de stad studeren, wat meteen ook de lagere gemiddelde leeftijd van de inwijkelingen uit Wallonië verklaart. Een tweede fenomeen dat ook vooral bij de instromers uit Vlaanderen terug te vinden is en haast niet bij deze uit Wallonië, zijn mensen die nadat hun kinderen het huis uit zijn of bij pensionering naar Brussel verhuizen. Alhoewel het om een beperkte groep gaat, valt het op dat deze mensen niet in Vlaanderen geboren zijn.
In onderstaande figuur 1 worden de antwoorden samengevat op de vraag naar de minpunten van de woonomgeving in Vlaanderen die er mee hebben toe geleid naar Brussel te verhuizen. Enkel diegenen die door meer dan 10% van de respondenten werden aangegeven, zijn hier weerhouden. Drie elementen zijn hierin belangrijk: de bereikbaarheid van de arbeidsplaats (woon-werk afstand, gebrekkig openbaar vervoer), het zich niet thuis voelen in relatie tot de andere mensen in de omgeving (onvoldoende culturele diversiteit, teveel mensen die ‘anders’ zijn, gebrek aan sociaal netwerk) en de vrijetijdsbeleving (cultureel , recreatie- en horeca- aanbod). Het zijn ook deze elementen die veelal positief met ‘stedelijkheid’ worden geassocieerd.
Figuur 1. Motivaties om Vlaanderen te verlaten
De mensen die vanuit Wallonië naar Brussel verhuizen, stippen dezelfde minpunten aan, al worden de mobiliteitsproblematiek en de bereikbaarheid hier nog negatiever gepercipieerd. Qua recreatie stippen ze ook het gebrek aan sportinfrastructuur aan, hetgeen bij de verhuizers uit Vlaanderen niet als een probleem wordt ervaren.
Woonpreferenties
Een verhuizing naar Brussel impliceert dat men in een stedelijke omgeving terecht komt, al is de diversiteit op dat vlak in Brussel groot. In onderstaande tabel wordt een onderscheid gemaakt tussen: een semirurale omgeving met veel groen en gezinswoningen, gezinswoningen in stedelijke omgeving, stedelijke omgeving met woonappartementen, en een gemengde wijk met appartementen, horeca en kantoren. In onderstaande tabel wordt zowel de huidige, als de gewenste omgeving weergegeven.
Tabel 1. Huidige en geprefereerde woonomgeving
Alhoewel meer dan de helft van de inwijkelingen in een appartement woont, blijft het semirurale ideaal toch nog overeind. Bijna 40% prefereert een eengezinswoning of een woning in het groen, ook al blijkt dit moeilijk haalbaar. Slechts een minderheid ziet een appartement, waar de meesten in terecht komen, als ideaal. Voor de inwijkelingen uit Wallonië is dit nog veel meer uitgesproken en ligt het aantal dat in een groene omgeving wil wonen nog significant hoger. Alhoewel ook bijna de helft van hen in Brussel in een appartement woont, blijft een eengezinswoning in het groen voor 73,5% het ideaal. Dit blijkt ook uit hun keuze voor de plaats waar ze in Brussel gaan wonen. Waar de verhuizers uit Vlaanderen voor een woning opteren in het centrum of de eerste kroon, komen significant meer instromers uit Wallonië in de tweede kroon terecht.
Figuur 2 geeft een overzicht van de pluspunten van de huidige leefomgeving van deze nieuwe Brusselaars. De figuur beperkt zich tot die aspecten die door ongeveer 60% of meer van de verhuizers als positief geëvalueerd worden. Twee van de drie omgevingsfactoren die in Vlaanderen als probleem werden ervaren, lijken door de verhuizing opgelost: mobiliteit en het vrijetijdsaanbod. De relatie met de mensen uit de buurt komt niet langer in de top voor, al kan dit te maken hebben met het feit dat men nog niet zo lang in de nieuwe buurt woont en men plaatselijk nog zijn persoonlijke netwerken moet uitbouwen. Twee elementen die in Vlaanderen niet naar voren kwamen maar in de nieuwe Brusselse leefomgeving wel als positief worden ervaren, zijn de betaalbaarheid van de woning en de veiligheid van de leefomgeving.
Figuur 2. Motivaties om voor Brussel te kiezen
Ook op dit vlak vertonen inwijkelingen uit Vlaanderen en Wallonië weinig verschillen, al waarderen deze uit Vlaanderen het culturele en horeca-aanbod in hun huidige leefomgeving meer dan de inwijkelingen uit Wallonië. Misschien ligt daar ook een deel van de verklaringen waarom deze laatsten veel minder voor de vijfhoek kiezen.
Besluit
Alhoewel het vinden van een job in Brussel niet onmiddellijk resulteert in een verhuizing naar de stad, speelt pendel toch een doorslaggevende rol in deze beslissing. Maar vooral het sociale en culturele leven en de diversiteit van de grootstad trekt de potentiële verhuizers vanuit Vlaanderen over de streep. Hun nieuwe woonomgeving in Brussel lijkt aan deze wensen tegemoet te komen. De kenmerken van de woning zelf lijken minder belangrijk, al is meer dan 75% wel tevreden over zijn of haar Brusselse woning. En alhoewel 70% van de geboren en getogen Vlamingen onder de verhuizers zijn gehechtheid aan Brussel onderstreept, ziet 2/3 van de nieuwe Brusselaars zich binnen 10 jaar niet langer in de stad wonen. De verhuizers vanuit Wallonië identificeren zich dan wel minder met Brussel, bijna de helft van hen wil op termijn in de stad blijven wonen. Toch blijft het opmerkelijk dat meer dan de helft van de verhuizers die recent een Vlaamse of Waalse gemeente voor Brussel inruilden, niet van plan is in de stad te blijven wonen. Hiervoor blijft het suburbane woonideaal te sterk.
Literatuur
Charlier J., Debuisson M., Hermia J-P & Pelfrene E. (2019). Migratie tussen de gewesten van België. Onderzoeksrapport Themanumer Bisa, Statistiek Vlaanderen en Iweps, oktober 2019.
Janssens, R. (2007). Nederlandstalige verhuizers van en naar Brussel. Een wetenschappelijk onderzoek naar de verhuisbewegingen van de Nederlandstalige bevolkingsgroep in en uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Brussel.
Surkyn, J. & Willaert, D. (2019). Brusselse binnenlandse verhuisbewegingen als motor van demografische verandering: cohorten en sociaal-economische profielen (2001-2014/2011-2016), Interface Demography Working Paper no. 2019-02, Vakgroep SOCI, Vrije Universiteit Brussel.
[1] Het onderzoek wordt, in opdracht van Innoviris, uitgevoerd door de VUB-onderzoekscentra Interface Demography, TOR en BRIO. Het wil inzicht verschaffen in de migratiedynamieken kenmerkend voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het heeft tot doel de verhuisbewegingen en het socio-economisch profiel van de verhuizers en blijvers in kaart te brengen, en vervolgens via een kwalitatief onderzoek de motivaties voor het al dan niet verhuizen bloot te leggen.