Verhuizen van Brussel naar Vlaanderen

Inleiding

Jaarlijks verhuizen zo’n 21.900 mensen van Brussel naar Vlaanderen, waarvan het grootste deel naar de brede Vlaamse rand rond Brussel. De surveydata van het Bruxodus-onderzoek[1] laten toe te peilen naar de verhuisredenen van deze groep. Ze stellen ons eveneens in staat een vergelijking te maken met diegenen die vanuit Brussel naar Wallonië verhuizen. De cijfers in onderstaande figuren en tabellen zijn gebaseerd op een 650-tal respondenten. Deze fiche schetst een eerste algemeen beeld.

De uitstroom naar Vlaanderen is erg divers. Ruim de helft van diegenen die vanuit Brussel naar Vlaanderen komen zijn geboren en getogen Brusselaars, bijna een derde is geboren in het buitenland. Zo’n 10% zijn mensen die, voor ze naar Brussel verhuisden, in Vlaanderen opgroeide. Buitenlanders opteren trouwens significant meer voor Vlaanderen dan voor Wallonië. Verder zijn de instromers naar Vlaanderen iets jonger (35,5 jaar versus 40,5 jaar), al hebben ze hetzelfde opleidingsprofiel met zo’n kwart hoger geschoolden met een bachelor of masterdiploma. Alhoewel het suburbanisatieproces vaak geduid wordt als een verarming van Brussel tegenover de Rand, ligt de scholingsgraad van diegenen die de omgekeerde beweging maken hoger.

Verhuismotieven

De diversiteit van de verhuizers van Brussel naar Vlaanderen maakt dat suburbanisatie maar deels gepaard gaat met een verandering in de gezinssituatie. Zo’n 15% van de verhuizers gaat samenwonen met zijn of haar partner, terwijl 22,5% verhuist in kader van gezinsuitbreiding. Toch geeft de grootste groep geen gezinsgerelateerde reden op. Ook een veranderende arbeidssituatie geldt voor minder dan 10% van de verhuizers als reden om Brussel te verlaten. Wat wel verschilt met de verhuizers naar Wallonië, is dat bij deze laatste niet alleen meer mensen omwille van een nieuwe job uit Brussel wegtrekken, maar een vergelijkbare groep ook omdat ze recentelijk met pensioen gingen. Dit laatste verklaart mee de gemiddeld hogere leeftijd van de Brusselaars die naar Wallonië trekken.

Gegeven de relatieve impact van familie, studie en arbeid, mag men veronderstellen dat de omgevingsfactoren belangrijker zijn. Onderstaande figuur 1 maakt duidelijk dat van de omgevingsfactoren die een rol speelden bij de inwijking van Vlaanderen naar Brussel, geen enkele een rol speelt voor diegenen die de omgekeerde beweging maken.

Een eerste element dat een belangrijke rol speelt is de auto. Een van de grootste ergernissen van diegenen die Brussel de rug toe keren is het gebrek aan parkeergelegenheid. Voor anderen is dan weer de overlast van het autoverkeer of de luchtpollutie een reden om de stad te verlaten. De plaats van de auto in de stad is en blijft een centraal discussiepunt. Ander factoren die eveneens naar een negatieve impact van het leefmilieu verwijzen zijn te weinig groen en teveel geluidsoverlast. Een tweede belangrijk aspect is de woonlast, het is vrij duur om in de stad te wonen waardoor minder kapitaalkrachtige inwoners de stad moeten verlaten (zie ook De Laet, 2018). Een laatste aspect is de onveiligheid en de verloedering in de stad.

Figuur 1. Motivaties om Brussel te verlaten

Woonpreferenties

Verhuizen van Brussel naar Vlaanderen impliceert veelal het inruilen van een stedelijke met een groene omgeving. Vermits deze nieuwe inwoners van Vlaanderen slechts over een beperkte afstand verhuizen, en gegeven de diversiteit in de Rand, is het interessant na te gaan in hoeverre ze hun suburbane droom kunnen realiseren. In onderstaande tabel 1 wordt een onderscheid gemaakt tussen een semirurale omgeving met veel groen en gezinswoningen, gezinswoningen in stedelijke omgeving, stedelijke omgeving met woonappartementen, en een gemengde wijk met appartementen, horeca en kantoren. In onderstaande tabel wordt zowel de vroegere Brusselse en de huidige situatie in Vlaanderen weergegeven, alsook de gewenste woonomgeving.

Tabel 1. Huidig, vorige en geprefereerde woonomgeving

Bovenstaande tabel bevestigt dat de meeste verhuizers hun aspiraties hebben kunnen realiseren. Zo’n 10% komt nog in een stedelijke omgeving terecht, het overgrote deel heeft een huis in een groene omgeving gevonden, al preciseren een aantal van hen dat ze toch nog meer groen hadden gewenst. Diegenen die naar Wallonië verhuizen slagen hier wel significant meer in.

Om een duidelijker beeld te krijgen van de dynamiek achter de verhuisbeweging naar Vlaanderen, werd eveneens gevraagd om aan te geven welke elementen in hun huidige woonomgeving ze het meest appreciëren. Figuur 2 geeft een overzicht van de pluspunten van hun huidige leefomgeving. De figuur beperkt zich tot die aspecten die door 60% of meer van de verhuizers als positief geëvalueerd worden. Het belangrijkste element dat door bijna 80% wordt aangestipt is de kwaliteit van het milieu: veel groen, gezonde lucht, weinig geluidsoverlast … Een tweede aspect is de betaalbaarheid van de woning in een goede buurt. Een derde element dat tot verhuizing aanzette was onveiligheid, en dit probleem lijkt na de verhuizing eveneens opgelost. Het laatste argument draait rond het autogebruik. Met een verhuizing buiten Brussel wil een meerderheid van de verhuizers enerzijds in een gezonde omgeving wonen, maar anderzijds ook frequent de auto kunnen gebruiken, ook om naar het werk te rijden. Dit blijkt inderdaad een belangrijk element te zijn in de keuze van de woonplaats, want een meerderheid is hier tevreden over. Niettegenstaande stipt ook de helft van de verhuizers aan dat ook de bereikbaarheid met het openbaar vervoer belangrijk is. Dit is het enige element dat niet vergelijkbaar is met de verhuizers naar Wallonië, slechts een derde van hen kan na hun verhuizing op het openbaar vervoer rekenen.

Figuur 2. Motivaties om voor Vlaanderen te kiezen

Besluit

De combinatie van gezonder en goedkoper wonen, samen met het gemak van het autogebruik, verleidt de Brusselaar om in Vlaanderen te gaan wonen. Gezinsvorming wordt veel minder benadrukt, hetgeen zich ook weerspiegelt in het feit dat kinderopvang en onderwijskwaliteit niet prioritair worden aangestipt. Zo’n 75% van deze verhuizers benadrukt dat ze hun band met Brussel belangrijk vinden, en meer dan een derde staat niet afkerig van een eventuele terugkeer. Deze cijfers liggen significant lager bij de verhuizers naar Wallonië. Dit verschil wordt nog duidelijker als ze hun band met Brussel expliciteren. Enkel wat het bezoeken van vrienden, het werk en de cultuurbeleving betreft, komen beide nog in dezelfde mate naar Brussel. Het onderwijs van de kinderen, de medische voorzieningen en de sfeer en het uitgangsleven in de stad kunnen de Brusselaars die verhuisden naar Wallonië veel minder bekoren dan deze die nu in Vlaanderen wonen. Al zijn geboren en getogen Vlamingen enerzijds, en geboren en getogen Walen anderzijds, meer geneigd na hun verhuizing in hun regio van geboorte te blijven wonen, de diversiteit van de verhuizers in het algemeen maakt dat voor een belangrijk deel de keuze voor het suburbane tijdelijk is.

Literatuur

Charlier J., Debuisson M., Hermia J-P & Pelfrene E. (2019). Migratie tussen de gewesten van België. Onderzoeksrapport Themanumer Bisa, Statistiek Vlaanderen en Iweps, oktober 2019.

De Laet S. (2018). Ook de volksklassen verhuizen uit Brussel. Een analyse van de randverstedelijking van bevolkingsgroepen met een laag inkomen. Brussel: Brussels Studies [Online], Algemene collectie, nr 121, URL : http://journals.openedition.org/ brussels/1631 ; DOI : 10.4000/brussels.1631

Janssens, R. (2007). Nederlandstalige verhuizers van en naar Brussel. Een wetenschappelijk onderzoek naar de verhuisbewegingen van de Nederlandstalige bevolkingsgroep in en uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Brussel.

Surkyn, J. & Willaert, D. (2019). Brusselse binnenlandse verhuisbewegingen als motor van demografische verandering: cohorten en sociaal-economische profielen (2001-2014/2011-2016), Interface Demography Working Paper no. 2019-02, Vakgroep SOCI, Vrije Universiteit Brussel.